Beograd je od 16. do 19. aprila nizom manifestacija svečano obeležio 600. godišnjicu proglašenja za srpsku prestonicu. Za jedan od najznačajnijih gradskih jubileja odabrani su dani - 16. april kada se 878. prvi put pominje ime Beograda i 19. april kada je knez Mihailo 1867. godine primio od turskih vlasti ključeve grada.
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
Stefan Lazarević rođen je oko 1377. godine. Vladavinu nad srpskim zemljama preuzeo je posle pogibije oca Lazara 1389. godine, kao i sav teret poraza na Kosovu. Jedno vreme vladao je zajedno sa majkom, kneginjom Milicom. Priznavao je vrhovnu vlast sultana Bajazita do 1402. godine, tako da je učestvovao na njegovoj strani u više bitaka: na Rovinama 1395. godine, kod Nikopolja 1396. godine, kod Angore 1402. godine kada se i osamostalio i dobio titulu despota od Vizantije. Tada se približio Ugarskoj i od kralja Zigmunda dobio Mačvu i Beograd. Srpsku prestonicu despot je osmislio kao Zapad na Istoku. Za kratko vreme, dotad razrušeni i zapusteli Beograd, postao je vojno utvrđenje, gradsko naselje, privredni, kulturni i crkveni centar države. Despot Stefan uspešno je suzbijao separatizam vlastele, izvršio vojnu reformu, podigao manastir Manasiju, bavio se književnošću. Godinu dana pred smrt 1426. godine, despot je, nemajući dece, ugovorom obavezao ugarskog kralja da sestrića Stefanovog - Đurđa Brankovića - prizna za naslednika srpskog trona, ali pod uslovom da se Ugarskoj vrate Mačva i Beograd.
Na slici: Resava, despot Stefan Lazarević kao ktitor s poveljom (iz "Esfigmenske povelje" Pavla Ivića, Vojislava J. Đurića i Sime Ćirkovića)
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
Despot Stefan Lazarević je, prema sporazumu o vazalskim obavezama prema ugarskom kralju Zigmundu, premestio srpsku prestonicu iz Kruševca u Beograd. Despot je počeo sa gradnjom dvorca-tvrđave u Gornjem gradu na Kalemegdanu. Za kratko vreme opusteli grad despot Stefan Lazarević pretvorio je u multinacionalni, je grad posvetio "presvetoj Bogomateri". Na slici: pogled na Istočnu kapiju beogradskog Gornjeg grada.
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
"Povelja u celini nije poznata. O njoj samo govori i jedan odlomak navodi Konstantin Filosof u "Žitiju despota Stefana Lazarevića" (između 1433. i 1439). Tako, kada u 38. glavi kazuje o Stefanovom osamostaljenju posle angorske bitke 1402. godine i podizanju Beograda, Filosof piše: "Treba o ovom podrobnije kazati, pošto ovde ovaj istoimeni ŠStefanĆ odlično pokaza hrabrost i vrlinu. Od tada se oslobodi ŠStefan i Srpska zemljaĆ porabočenja višnjim promislom, kao što i sam u povelji grada ŠBeogradaĆ, koji sazda, piše". Posle ovoga Konstantin navodi naraciju iz Povelje gradu Beogradu, koju mi prenosimo kao Stefanov spis. Srpskoslovenski tekst naracije Povelje iz Konstantinovog Žitija donosimo prema prepisu iz 1567. godine, koji se nalazi u zbirci Valtazara Bogišića u Cavtatu (broj 52). "
Iz knjige "Knjizevni radovi " despota Stefana Lazarevića, koju je priredio Đorđe Trifunović, a objavila "Srpska književna zadruga", kolo LXXII, knjiga, 477, u Beogradu 1979. godine
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
"Glasnik" Srpskog učenog društva, u knjizi XLII, štampanoj u Beogradu 1875. godine objavljuje, u izdanju Vatroslava Jagića, "Konstantina filosofa i njegov život Stefana Lazarevića, despota Srpskog". Donji tekst je iz knjige "Književni radovi" Despota Stefana Lazarevića koju je priredio i 1979. godine u Beogradu objavio Đorđe Trifunović.
Donosimo 48. glavu u kojoj Konstantin Filozof kaže kako je despot "izmolio" Beograd od Ugara.
Istočna kapija Gornjeg grada
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
Istočna kapija beogradskog Gornjeg grada kojeg je despot Stefan Lazarević posebno utvrdio. U njemu su se nalazili dvor i riznica. Čitav grad, kojeg Konstantin Filozof poredi sa Jerusalimom, tokom 23 godine bio je svojevrsan evropski centar. Despot Stefan u njemu je podigao biblioteku, beogradsku Mitropoliju, pristanište na Dunavu, crkvu Uspenija prečiste Vladičice, crkvu Svete Petke, bolnicu i prihvatilište za strance.
"Skriveni put"
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
Na slici je "skriveni put" - specifičnost Gornjeg grada despota Stefana Lazarevića. Reč je o međuprostoru između dva bedema kojim su komunicirali branioci Beograda. Raznim povlasticama i ustupcima despot je za 23 godine koliko je Beograd bio srpska prestonica, u njega doveo mnoge bogate i učene ljude (Dubrovčane, Mletke, Ugre) koji su sa sobom donosili sav svoj materijalni i duhovni kapital.
Severoistočni bedem Gornejg grada
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
Severoistočni bedem Gornjeg grada o čijem nastanku i prilikama u njemu piše despotov biograf Konstantin Filozof: "...I ko je kadar da pisanjem kaže kakav je položaj, izgled i lepota (Beograda)! Sazida (Stefan) i ipalkse mnoge za ljude koji žive unutra i napolju; za to se uzvišenje kao za solomonsko u Jerusalimu moglo kazati: od zdanja senka padaše po okolini (kao od) vavilonskih krepkih uzvišenih vrata..."
Srednjevekovna kula kao deo fortifikacije
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
Srednjovekovna kula kao deo fortifikacije na gradu Stefana Lazarevića. Zahvaljujući srpskoj školi graditeljstva s kraja XIV i početkom XV veka (Lazarev Kruševac i Ravanica), koja je primenila sistem dvojnih bedema i proteihismi (spoljni, nizi bedemi) Beograd je izdržao dve velike opsade: 1440. i 1456. godine. Čvrstoća despotovih bedema zadržala je turski prodor u srednju Evropu za gotovo sto godina.
Pogled iz Zindan kapije
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
Despotova tvrđava, sa mnogobrojnim sačuvanim spomenicima, pravi je biser u riznici srednjovekovne baštine Beograda koji pruža dragocene podatke o životu multietničkog stanovništva grada.
Pečat despota Stefana Lazarevića
kliknite na sliku da biste je uvećali
|
Početkom petnaestog veka žitelji Beograda koji su imali "Knjigu s pečatom" bili su u povlašćenom položaju jer su bili oslobođeni raznih državnih nameta. Vlasnici ovakvih "knjiga" sa razlogom su se doseljavali u prestonicu Srbije donoseći sve svoje sa sobom.
FOTOGRAFIJE SU POKLON AGENCIJE TANJUG BEOGRADU I SRBIJI POVODOM 600 GODINA PRESELJENJA PRESTONICE IZ KRUŠEVCA U BEOGRAD I DELO SU FOTO-TANJUGA, A SVESRDNU POMOĆ
PRUŽILI SU DIREKTOR MUZEJA GRADA BEOGRADA BOJAN KOVAČEVIĆ, STRUČNJAK MUZEJA ALEKSANDAR IVANOVIĆ, KAO I PROFESORKE FILOLOŠKOG FAKULTETA GORDANA JOVANOVIĆ I RADMILA MARINKOVIĆ.
(Foto Tanjug)
